PKK’nın ilk silahlı eyleminin üzerinden tam 40 yıl geçti. O günden bugüne bölücü terör örgütü sadece silahlı eylemler değil aynı zamanda propaganda ve dezenformasyon faaliyetleri de yürütüyor. Sosyal medya araçları ise propagandanın hızla yayılmasına olanak sağlıyor. OSINT TURK analisti Oğuzhan Okumuş Türk Lirası üzerinde oynanan kirli oyunun arka planını araştırdı.
20.08.2024 tarihinde sosyal medyada ilginç bir paylaşım yapıldı. Söz konusu olaya karşı da tepkiler hızla yükseldi.
Bu paylaşımda yer alan haberde çok sayıda 200, 100 ve 50 TL’lik banknotlar üzerine terör örgütü PKK’nın ilk silahlı eylemini gerçekleştirdiği 15 Ağustos 1984’ün yıldönümü dolayısıyla baskı yapıldığı iddia edildi. Olayın geçtiği yer ise Van. Paylaşımda ise 34 saniyelik bir de video mevcut.
Vakayı açık kaynak istihbaratı yöntemleriyle incelemeye başladık ve olayın niçin, nasıl, nerede ve kimler tarafından gerçekleştirilmiş olabileceğine dair sorular sorduk. Bu soruların yanıtlarına dair fikir yürütmek için banknotun özelliklerine dair bilgilere ulaşmamız, banknota yapılan baskı ve en önemlisi de paylaşılan videonun arka planında duyulan sesleri analiz etmemiz gerekti.
I. BÖLÜM: SÖZ KONUSU EYLEMDEKİ PARANIN DETAYLARI
Nasıl yapıldığına dair bir fikrimizin olabilmesi için banknotun fiziki özelliklerini anlamamız gerekiyor. Bu yüzden ilk olarak değerlendirmeye aldığımız şey üzerine baskı yapılan banknot. Çünkü bize paranın üzerindeki PKK baskısı ile ilgili önemli veriler sağlıyor. Bunun için gerekli bilgileri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB)’nın web sitesinde bulduk.
Söz konusu haberdeki para 200 TL değerinde ve H155-304267 sıra ve seri numaralı banknot. Bu sıra ve seri numaraları ise alfanümerik olarak verilmektedir. TCMB ise son olarak yukarıdaki resimlerde görüldüğü gibi 5 Nisan 2024 tarihinde 9. emisyonun 8. tertip baskılarını dolaşıma çıkarmıştır. Örnek banknotta görülen sıra ve seri numaralarından bu paranın son basılan banknotlardan olduğunu görüyoruz. Öncelikle bu bilgiden yola çıkarak videonun, internette dolaşıma sokulduğu tarihlerde çekildiğini anlayabiliyoruz.
Buradan elde ettiğimiz diğer veri ise banknotların üzerinde bulunan güvenlik önlemleri. Bulgularımızı değerlendirme açısından son derece önemli olan bu özelliğe birazdan tekrar değineceğiz. Söz konusu baskının bir kısmının bu şerit üzerine denk gelmesi olayın nasıl yapılmış olabileceğine dair önemli ipuçları içeriyor olabilir. Olayın arka planını anlayabilmek için videodaki görüntüyü ve sesleri ayrı ayrı incelemek gerekti.
II. BÖLÜM: VİDEODAKİ GÖRÜNTÜLERİN İNCELENMESİ
Paylaşımda daha önce belirttiğimiz gibi bir de 34 saniyelik video mevcut. Bu videoyu; görüntü ve video incelemeleri şeklinde değerlendirmeye aldık.
BASKIDA NELER VAR?
Baskıda sözde “Kürdistan” haritası önünde ilk silahlı eylemi yapan “Egid” kod adlı Mahsum Korkmaz’ın daha önce yayınlanan fotoğraflarından birinin bilgisayar ortamında çeşitli filtrelerden geçirilmesi ile oluşturulmuş bir resmi yer almaktadır. Hemen altına ise Kürtçe “Bi rihê 15’ê Tebaxê ber bi azadiyê ve. Bijî sekna Egîdên fedaî, Bijî gerîlayên Kurdistan” (Türkçesi:15 Ağustos’a kadar özgürlüğe doğru. Yaşasın fedakar Egîdler, Yaşasın Kürdistan gerillaları) yazıldığı görülmektedir.
Bu görsel üzerinden geriye dönük aratmalar yaptık. Başka örnekleri bulabilir miyiz diye sorduk. Ancak haberde belirtildiği şekliyle ne PKK propagandası yapılmış bir başka paraya ne de propagandası yapılan bu damgaya hiçbir yerde ulaşamadık.
DAMGANIN TASARIMININ KÖKENİ
Sözde haritalı resme yönelik yaptığımız aramada ise aşağıdaki görüntüye ulaştık. Bu görsel ise bu şekliyle ilk defa 7 Ağustos 2024 tarihinde HPG tarafından paylaşılmıştır.
Bu bize, damganın tasarımının terör propagandası içeren videonun dolaşıma sokulduğu tarihten sadece 13 gün önce tasarlandığını düşündürüyor.
Bahse konu tasarımın ilk kaynağını yukarıda görebilirsiniz.
BANKNOTUN KENDİ MÜREKKEBİNİN ÖZELLİKLERİ
Baskının nasıl gerçekleşmiş olabileceği ile ilgili sosyal medyada paylaşıldığı şekliyle matbaalarda yapıldığı, kaşe ile baskı yapıldığı veya yazıcıdan çıkmış olabileceği senaryoları üzerinde değerlendirmelerimizi yaptık.
RENK DEĞİŞTİREN MÜREKKEP
Daha önce bahsettiğimiz banknottaki güvenlik önlemlerinden renk değiştiren şerit bu değerlendirmemizde önemli bir test unsuru olarak araştırmaya yön verdi.
Yine açık kaynaklardan eriştiğimiz bilgilerle bu şeridin optik olarak değişen mürekkep olduğunu öğrendik.
Bu mürekkebin nasıl bir yapıda olduğunu ise bir başka açık kaynaktan bulabildik: Kendine özgü optik özelliğe sahip olan çok küçük metalik film pulları. Bu bilgiden yola çıkarak baskının renk değiştiren şerit üzerine gelen kısımlarındaki bozulmaları açıklığa kavuşturabiliyoruz.
DAMGANIN MÜREKKEBİNİN ÖZELLİKLERİ
Damganın yapıldığı mürekkep bizim araştırmamızda önemli bir test unsuru olarak karşımıza çıkıyor.
Ayrıca görüntüde belli olduğu üzere noktalar dahil en ince detaylar işlenebilmiş.
Bu yüzden para üzerindeki orijinal güvenlik şeridine yazılan yazı büyük olasılıkla, bir kaşe mürekkebi ya da solvent bazlı bir mürekkeple yazılmış olabilir. Güvenlik şeritleri genellikle oldukça kaygan ve dayanıklı yüzeylerdir; bu nedenle, bu tür yüzeylerde kullanılan madde kalıcı ve suya dayanıklı olmalıdır. Ofiste kullandığımız yazıcı mürekkepleri ya da su bazlı mürekkepler bu tür yüzeylerde hemen silinir.
Bu nedenle, görüntüdeki yazının solvent bazlı bir mürekkeple veya damga/kaşe mürekkebiyle yazılmış olma ihtimalinin yüksek olduğu anlaşılıyor. Yazının kısmen silinmiş olması, kullanılan mürekkebin kalitesine veya şeridin fiziksel yıpranmasına bağlı olabilir, ancak banknot çok eski bir banknot değil. Yani mürekkebin bu şerit üzerindeki dağılma düzeyi bize baskının ne ile yapıldığı hakkında bir şeyler söylüyor: Kaşe. (Öte yandan kaşe kullanılan bu propagandada neden sadece bir tek paranın olması ise kafalarda soru işareti oluşturmaktadır.)
VİDEONUN İNCELENMESİ
Yapılan açık kaynak taramalarında başka bir görüntü yok. Ancak sadece bu videodan da önemli bulgulara ulaşıyoruz. Videoyu saniye saniye inceledik ve nihayetinde videonun tek bir bütün olmadığını, parçalar hâlinde ve farklı ortamlarda çekildiğini gördük.
Yukarıda sırasıyla sekizinci, onuncu ve yirmi beşinci saniyeler arasındaki geçişleri görüyorsunuz. Bu geçişler videonun tek parça hâlinde kayda alınmadığını gösteriyor. Diğer taraftan yine yukarıda görüldüğü şekliyle en önemli ve belirgin renk ve ışık değişimi yirmi beşinci saniyede görülmüştür.
Seslerle birlikte analiz edildiğinde daha net görülecektir ki yirmi beşinci saniyede başlayıp videonun sonuna kadar giden kısım, ilk kısımlardan farklı olarak dış mekanda kayda alınmıştır.
III. BÖLÜM: VİDEODAKİ SESLERİN İNCELEMESİ
Yapılan paylaşımdaki en önemli bulgularımızı seslerin analizinden elde ettik.
ARKA PLANDAKİ SESLERİN ANALİZİ
Elimizde açık kaynaklara yansıyan tek medya dosyası bu olduğu için videonun kayda alındığı yerin tespiti için sesleri dikkatli bir analizden geçirdik. Videonun açılışı ile beraber ritmik bir ses duyulmaya başlıyor. Ancak daha dikkatli bir incelemeyle bu seslerin ritmik olmadığı fark edilebiliyor. Daha sonra bu sesleri on sekizinci saniyeden itibaren tekrar duymaya başlıyoruz. On ikinci ve on üçüncü saniyelerde ise bir çocuğun sesleri duyulmaya başlıyor. Söz konusu mekanın geniş bir alanda ve nispeten kalabalık bir ortamda olduğu videonun arka planındaki yankı ve uğultulardan teşhis edilebiliyor. Son kısmı oluşturan yirmi beşinci saniyeden itibaren ise trafik sesleri ve hoparlörden gelen sesler duyuluyor. Yani bu kısım dış bir mekanda kayda alınmış.
Bütün bu sesler üzerine açıklamalarımızdan sonra ritmik sesleri incelemeye devam ediyoruz. Bu sesin kaynağının tespiti yer hakkında bize bir filtreleme oluşturma fırsatı sunuyor. Bu seslerin dikkatli incelenmesi ile söz konusu seslerin “masa hokeyi” oyununa ait olduğunu tespit ediyoruz ve Van’da masa hokeyi oyununu bulunduran yerlerin tespitine başlıyoruz.
TESPİT EDİLENLER ARASINDA EN MÜMKÜNÜ
Van’da masa hokeyi oynanan altı tane yer var. Bu altı yerden sadece birinde videonun arka planında gördüğümüze benzer renk ve desene sahip ahşap masalar var.
Görüntüdeki en belirleyici şeylerden bir diğeri ise koyu ve kahverengi, siyah ve ceviz tonlarında bir masanın üzerinde kaydın yapılmış olmasıdır. Bütün bu şartları sağlayan yer ise V** ***’de bulunan T*** E************ önündeki ortak alan. Yapılan değerlendirmeler sonucu videonun son kısmına kadar olan bölümler burada kayda alınmış. Haberin paylaşım zamanı bilindiğinden yetkili kişiler kamera kayıtlarından kişi tespitini yapabilirler.
IV. BÖLÜM: HABERİN MEDYADA DOLAŞIMI
Haber ilk olarak daha önce internet sitesine erişimi birkaç defa engellenen Mezopotamya Ajansı tarafından 20.08.2024 tarihinde saat 13.52’de paylaşılmış.
Daha sonra aynı haber sitesinin sosyal medya hesaplarından da yakın zamanlı olarak paylaşılmaya başlandığı görülüyor.
Aynı gün içinde ise bu habere tepkiler de gelmiş. Ancak gelen tepkilerle haberin paylaşımını karşılaştırdığımızda ortaya ilginç veriler çıktı.
TEPKİ PAYLAŞIMLARI VE ETKİLEŞİM SAYILARI
Haberi ilk paylaşan hesabın görüntülenme ve etkileşim sayıları aşağıda gözükmektedir.
Ancak tepki için paylaşan hesapların görüntülenme ve etkileşim sayıları ise ilk paylaşımdan kat kat fazladır.
SONUÇ
Propaganda amaçlı ve dezenformasyon içerdiğini ortaya çıkardığımız haberdeki videoyu incelediğimizde; öncelikle banknotun ne zaman basıldığından yola çıkarak eylemin gerçekleşebileceği zaman aralığını saptadık. Daha sonra para üzerine yapılan baskının tasarımından zamanı 7 Ağustos ve 20 Ağustos tarihleri arasına indirdik. Görüntüdeki paranın güvenlik şeridinin üzerinde kalan damga mürekkebinin bozulma miktarına bakarak mürekkebin türüne ve damganın basılmış olduğu cihaza dair iyi bir fikir edindik. Terör örgütü propagandası yapan şahsın videoyu çektiği muhtemel lokasyona ise arka plandaki sesleri, arka plandaki detaylarla eşleştirerek ulaştık.
